آيا نياز مادران باردار به كلسيم در بارداري افزايش ميابد؟
بله نياز مادر باردار به كلسيم در بارداري افزايش ميابد

اگر مادر باردار كلسيم كافي مصرف نكند چه اتفاقي ميافتد؟
اگر مادر باردار كلسيم كافي مصرف نكند كلسيم ازاستخوانهاي مادر برداشته ميشود و به جنين منتقل ميشود و مادر مستعد ابتلا به پوكي استخوان ميشود كمبود كلسيم همچنين مي تواند مادر را دچار انقباض و گرفتگي عضلات كند و خونريزي بيش از حد به علت زخم و ضربه نيز از ديگر عوارض كمبود كلسيم است كه هنگام زايمان به خصوص خيلي مهم است
كلسيم براي سلامت استخوان ها
ودندانها
عملكرد صحيح عضلات
ايمني از بيماريها و...براي مادر و نوزاد ضروري است
همچنين بعضي تحقيقات كمبود كلسيم را در ابتلا مادر بعضي بيماريهاي دوران بارداري مثل مسموميت دوران بارداري موثر ميدانند

آيا كمبود كلسيم مادر روي سلامت جنين تاثير ميگذارد؟
بله اگر كمبود كلسيم در مادر شديد باشد سلامت جنين نيزبه علت كمبود كلسيم به خطر ميافتد

آيا كمبود كلسيم در خانمهاي باردار ايراني شايع است؟
تا كنون آمار مستند دقيقي در اين مورد ارائه نشده اما بر اساس بعضي تحقيقات صورت گرفته در مناطق مختلف ايران كمبود كلسيم در دوران بارداري در مادران ايراني شايع ميباشد

نكته بسيار مهم براي مادران باردار
نياز مادر باردار به كلسيم در طول بارداري يكسان نيست
در سه ماهه سوم بارداري نياز مادر به كلسيم از مواقع ديگر بارداري بيشتر است و به خصوص در اواخر بارداري مصرف كلسيم كافي ميتواند براي سلامت مادر و جنين بسيار كمك كننده باشد

يك نكته جالب و مورد توجه براي خانمهاي باردار
بارداري با توجه به تغييرات هورمونهاي بوجود امده موجب ميشود مادر باردار مستعد پوكي استخوان شود
ولي نكته مهم اين است كه با توجه به بعضي تحقيقات، مادر حتي تا يك سال پس از زايمان نيز همچنين مستعد پوكي استخوان ميباشد و تغييرات هورموني بدنش كه او را مستعد پوكي استخوان ميكند و تا يك سال پس از زايمان به حالت اوليه برنميگردد و بايد همچنين مراقب دريافت كافي كلسيم و همچنين منيزيوم و... باشد

چه عواملي در پوكي استخوان موثر هستند؟
عوامل زيادي را موثر ميدانند
از مهمترين علل پوكي استخوان را ميتوان عوامل تغذيه اي و عوامل ژنتيكي نام برد

كمبود مواد مغذي موثر در پوكي استخوان
كمبود مواد غذايي همچون كلسيم منيزيوم ويتامين د و حتي ويتامين سي و مس و.....در بروز پوكي استخوان موثر هستند

عوامل ژنتيكي موثر در پوكي استخوان
بعضي افراد ژنتيكي مستعد پوكي استخوان هستند و اين افراد بايد بيشتر از سايرين مراقب اين مشكل باشند به خصوص دوران بارداري و حتي پس از زايمان كه بدن مستعد پوكي استخوان ميشود

آيا در بارداري نياز به مكمل كلسيم يا ويتامين دي است ؟
خير در بارداري نياز به مكمل كلسيم و ويتامين دي نميباشد مگر مادر دچار كمبود شديد باشد و نتواند با تغذيه نياز به كلسيم را تامين كند جهت تجويز كلسيم مكمل در بارداري بايد پزشك يا ماما با توجه به آزمايشات و سبك زندگي و تغذيه خانم باردار تصميم بگيرند
زيرا اين مكملها عوارض خاص خود را دارند

چه مواد غذايي كلسيم دارند؟
در زير چند نمونه از مواد غذايي داراي كلسيم را آورده ام اميدوارم مورد استفاده هموطنان عزيز به خصوص خانمهاي باردار قرار بگيرد
لبنيات
شير و كلا لبنيات منابع مهم كلسيم هستند لبنيات علاوه بر كلسيم حاوي ويتامينهايي مثل ويتامين آ و ب 2 و ب12 و همچنين فسفر و منيزيوم و پتاسيم و... هستند كه براي بدن بسيار سود مند ميباشند. مصرف 3 تا 4 واحد لبنيات در دوران بارداري نياز بدن را به كلسيم تامين ميكند كه هر واحد معادل يك ليوان شير يا يك ليوان ماست يا يك ليوان دوغ يا يك قوطي كبريت پنير يا... ميباشد همچنين معادل آنها ميتوان از فرني يا شير برنج يا مواد غذايي شبيه آنها استفاده كرد

سنجد و پودر آن
واقعيت اين است كه سنجد و پودر آن غني از كلسيم و مواد مغذي همچون منيزيوم پتاسيم، سديم، آهن،كلسيم، روي و مس مي‏باشد. همچنين حاوي ويتامين‏هاي مختلف از جمله A، B و K است اما در دوران بارداري بايد با احتياط و به مقدار محدود مصرف شود زيرا تحقيقات نشان داده است ممكن است مصرف سنجد در دوران بارداري براي جنين خطراتي داشته باشد البته اين تحقيقات هنوز اثبات نشده است اما بهتر است سنجد در دوران بارداري كمتر استفاده شود
نكته مهم ديگر اينكه سنجد يبوست زا است و اين نكته اي است كه بايد مورد توجه مصرف كنندگان قرار گيرد
آجيل
بعضي آجيلها مثل بادام كلسيم زيادي دارند مثلا 100 عدد بادام تقريبا برابر يك ليوان شير كلسيم دارد پسته و فندق نيز داراي مقاديري كلسيم البته نه به اندازه بادام هستند
انجير خشك و نخود نيز از آجيل هاي داراي كلسيم بالا ميباشند مثلا حدود 25 عدد انجير خشك معادل يك ليوان شير محلي كلسيم دارد
البته آجيلها علاوه بر كلسيم بر حسب نوعشان منابع خوبي از پتاسيم و فسفر و منيزيوم روي و ويتامينهايي مثل اي و آ و... هستند
كنجد نيز كلسيم بالايي دارد اما بايد در دوران بارداري به خصوص سه ماهه اول با احتياط و محدود مصرف شود البته شواهد اثبات شده اي بر مضر بودن آن در بارداري نيست اما با توجه به شواهد موجود بهتر است مصرف ان در بارداري محدود باشد و در مصرف زياده روي نشود
ميوه ها
بعضي ميوه ها مثل انجير و پرتقال و نارنگي و كيوي داراي مقادير زيادي كلسيم ميباشد همچنين اين ميوه ها داراي ريز مفذي ها و مواد معدني همچون منيزيم و ويتامين ها مثل ويتامين سي ميباشند البته كلسيم ميوه ها از كلسيم شير كمتر است
حبوبات
بسياري از حبوبات داراي كلسيم ميباشند لوبيا سفيد و نخود از حبوباتي هستند كه بيشترين كلسيم را بين حبوبات دارند همچنين حبوبات داراي پروتئين و ويتامين و ريز مغزي ها هستند
سبزيجات
بعضي سبزيجات مقاديري كلسيم دارند اما در مصرف آنها بايد جانب احتياط رعايت شود و نبايد زياده روي شود به طور مثال اسفناج كلسيم دارد اما به علت اگزالاتي كه دارد كلسيم آن به خوبي جذب نميشود و مصرف زياد اسفناج به خصوص براي افرادي كه دچار سنگ كليه اگزالاتي هستند توصيه نميشود
همچنين كلم نيز كلسيم دارد اما بايد مثلا حدود 5 ليوان كلم بروكلي خورده شود تا معادل يك ليوان شير، كلسيم بدن تامين شود
و نبايد در مصرف كلم به خصوص در دوران بارداري زياده روي شود زيرا زياده روي در مصرف آن در عملكرد طبيعي غده تيروئيد تاثير ميگذارد
قلم و آب قلم
قلم گوساله و شتر و.. همچنين پاي مرغ همگي داراي كلسيم هستند و علاوه بر كلسيم مقدار زيادي كلاژن و ويتامين و ... دارند امانبايد در مصرف آنها زياده روي كرد زيرا كلسترول آنها بالاست و بهتر است به خصوص در كساني كه كلسترول بالايي دارند چربي آنها بعد از جوشيدن و سرد شدن از روي آن برداشته شود و فقط قسمت ژله اي مصرف شود. ميتوان قسمت ژله اي را به قسمتهاي كوچك تقسيم كرد و در فريزر گذاشت و در هنگام پخت هر نوع غذايي به آن اضافه كرد

نكته
بعضي تحقيقات نشان ميدهد مصرف زياد نمك موجب كاهش جذب كلسيم ميشود پس به خصوص مادران باردار از مصرف نمك زياد بپرهيزند كه علاوه بر اختلال در جذب كلسيم، موجب افزايش فشار خون و ورم و... نيز ميشود

نكته مهم براي مادران نوجوان
مادراني كه در سنين نوجواني و 14 تا 18 سالگي باردار شده اند نياز بيشتري به كلسيم نسبت به مادران جوان دارند و اگر اين كلسيم از رژيم غذايي تامين نشود مادران نوجوان در معرض پوكي استخوان شديد در سالهاي باقي مانده عمر قرار ميگيرند

چرا خانمهاي باردار به مصرف شير و لبنيات نياز دارند؟
زيرا شير و لبنيات منبع عمده كلسيم و فسفر و پروتين و ويتامين هاي آ و ب2 هستند كه در رشد و استحكام دندان و استخوانهاي مادر و جنين نقش عمده دارد همچنين موجب ميشوند ماهيچه ها و اعصاب كار خود را درست انجام دهند و حتي در انعقاد خون و تنظيم فشار خون نيز نقش دارند

اگر مصرف شير موجب نفخ و مشكلات گوارشي شود چه بايد كرد؟
ميتوان معادل شير از پنير يا ماست يا كشك استفاده كرد همچنين ميتوان شير را به اشكال ساده اي مثل دوغ كشك پنير شير برنج و فرني و... تهيه كرد و به صورت ميان وعده مصرف كرد يا حتي گاه اضافه كردن موادي مثل كاكائو و.. به شير موجب كاهش مشكلات گوارشي ان ميشود
در رابطه با راهكارهاي كاهش مشكلات گوارشي ناشي از مصرف لبنيات ميتوانيد به مقاله ديگر اينجانب در همين سايت مراجعه كنيد

نكته
افزودن كاكائو نسكافه قهوه چاي به شير موجب ميشود مقداري از كلسيم شير كم شود اگر قصد اضافه كردن كاكائويا چاي يا قهوه به شير را داريد آنها را به مقدار كم حداكثر يك قاشق مرباخوري در يك ليوان شيراضافه كنيد تا تاثير كمتري در كاهش جذب كلسيم داشته باشد

مادران باردار به چه مقداري لبنيات در روز نياز دارند؟
مادران باردار به حدود 3 تا 4 ليوان شير يا ماست در روز نياز دارند كه ميتوانند به جاي آن از شيربرنج بستني فرني و... استفاده كنند

نكته
بعضي پزشكان يكي از علل مسموميت بارداري را كمبود كلسيم در بدن خانمهاي باردار ميدانند

ايا مصرف مواد غذايي حاوي كلسيم براي تامين كلسيم بدن كافي است؟
خير بايد در كنار مصرف مواد غذايي حاوي كلسيم اطمينان داشت كه ويتامين دي كافي به بدن رسيده باشد زيرا ويتامين دي جذب كلسيم را بالا ميبرد

چگونه ويتامين د بدن مادر تامين ميشود؟
به ويتامين د ويتامين خورشيد نيز ميگويند و اگر به مقدار كافي در برابر نور خورشيد باشيد و مواد خوراكي داراي ويتامين د مصرف كنيد نياز بدن به ويتامين د تامين ميشود كه اين ميتواند به بالا رفتن كلسيم بدن كمك كند

ساخت ويتامين د از نور خورشيد
براي ساخت ويتامين د نور خورشيد بايد مستقيم به پوست تابيده شود و از پشت شيشه نتابد
اگر با لباس در معرض نور خورشيد قرار ميگيريد بايد لباس روشن به تن كنيد لباس تيره تا حدودي از ساختن ويتامين د جلوگيري ميكند
اگر با لباس در معرض نور خورشيد قرار ميگيريد بايد دستها و صورتتان پوشيده نباشد
اگر پوست تيره داريد بدن شما ديرتر از افراد با پوست روشن ويتامين د ميسازد و براي ساخت ويتامين د بايد بيش از 30 دقيقه در معرض نور خورشيد قرار گيريد
ضد افتاب مانع از ساخت ويتامين د در پوست ميشود براي ساخت ويتامين د بايد هنگامي كه آفتاب به پوست ميتابد از ضد آفتاب استفاده نكنيد
براي ساخت ويتامين د كافي در پوست چه شرايظي لازم است؟
در اين مورد نظرات متفاوتي مطرح شده اما بسياري از محققين معتقدند براي ساخت ويتامين د از طريق تابش آفتاب بايد حدود 10 تا 15 دقيقه در روز بين ساعت 10 تا 3 بعد از ظهر كه زاويه تابش افتاب براي اين منظور مناسب است در تماس مستقيم با افتاب قرار بگيريد و در اين موقع كرم ضد آفتاب نزنيد و لباس تيره نيز نپوشيد. همچنين حدود 30 درصد از بدن در معرض آفتاب باشد

اگر مادر در دوران بارداري دچار كمبود ويتامين د شود چه پيش ميايد؟
اگر مادر در دوران بارداري دچار كمبود ويتامين د باشد ممكن است وزنش در دوران بارداري به اندازه كافي افزايش نيابد و دچار كمبود كلسيم و عوارض ناشي از آن مثل پوكي استخوان شود همچنين جنينش نيز ممكن است دچار كاهش وزن و كاهش كلسيم خون شود بعضي از محققين نيز معتقدند كمبود كلسيم و ويتامين د در بارداري ممكن است موجب مسموميت بارداري شود
نكته
كمبود ويتامين د را در بروز ديابت و ناراحتي قلبي و كاهش ايمني بدن موثر دانسته اند

آيا در دوران بارداري نياز به مصرف ويتامين د ميباشد؟
در صورت مصرف كافي مواد غذايي داراي ويتامين د و استفاده از نور خورشيد به مقدار كافي نياز به مصرف مكمل ويتامين د در بارداري نيست
نكته
با توجه به خطرات ناشي از مصرف بيش از اندازه ويتامين د در دوران بارداري هر گونه مكمل ويتامين د در دوران بارداري بايد به دستور ماما يا پزشك و زير نظر آنها مصرف شود

ويتامين د در چه مواد غذايي وجود دارد؟
ويتامين د از ويتامين هاي محلول در چربي است
از منابع ويتامين د ميتوان چربي شير ، ماهي هاي چرب مثل ماهي ازاد و زرده تخم مرغ را نام برد
نكته
شير داراي مقدار زيادتري ويتامين د نسبت به ماست است

نويسنده هنگامه صدرايي كارشناس مامايي 

منبع كتاب تغذيه دوران بارداري و شيردهي مينوفروزاني 

بارداري و زايمان ويليامز